អក្សរសិល្ប៍ចែកជា ៣ ប្រភេទ គឺ
- អក្សរសិល្ប៍បុរាណ
- អក្សរសិល្ប៍ទំនើប
- អក្សរសិល្ប៍ប្រជាប្រិយ
១. អក្សរសិល្ប៍បុរាណ ៖
អក្សរសិល្ប៍បុរាណ គឺជាស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ទាំងឡាយណាដែលមានទំនោរទៅរកលទ្ធិសាសនា ( ព្រាហ្មណ៍និយម និងពុទ្ធនិយម ) ហើយដំណើររឿងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្សពិតៗក្នុងសង្គមទេ ។
អក្សរសិល្ប៍បុរាណមាន ៖
- សិលាចារឹក
- ស្លឹករឹត – ក្រាំង
- សាស្ត្រា ( សាស្ត្រាទេសន៍ សាស្ត្រាល្បែង សាស្ត្រាក្បួន សាស្ត្រាច្បាប់ )
១.១. សិលាចារឹក
អ្វីជាសិលាចារឹក ?
សិលាចារឹក (Inscription ) ជាពាក្យបច្ចេកទេសសម្គាល់ “ អក្សរ ឬ អត្ថបទដែលបុព្វការីជនបានចារឹកទុកនៅលើថ្ម” លើសពីនេះទៀតក៏មានអក្សរ ឬអត្ថបទខ្លះត្រូវបានគេចារឹកលើបន្ទះឬសន្លឹកលោហធាតុ ឬ ឥដ្ឋផងដែរ ។
រូបភាពនៃថ្មដែលគេប្រើសម្រាប់ចារឹកមានច្រើនប្រភេទដូចជា សិលាស្ដម្ភដែលគេសិតរំលីងជាបន្ទះបួនជ្រុងទ្រវែងជាបែបសសរស្ដម្ភ ជាបែបស្លឹកសីមា ឬនៅលើផ្ទាំងស៊ុមទ្វារ បង្អួចថ្ម ដែលគេរំលីងរួចជាស្រេចនៅលើសសរស្ដម្ភ ឬជញ្ជាំងប្រាសាទតែម្ដង ។
ប្រសិនបើជាអត្ថបទដែលគេចារលើសន្លឹករឹត មានស្លឹកទ្រាំង ត្នោត និងបន្ទះលោហធាតុ វិញគេហៅថា
សាត្រា ( សាស្ត្រា ) ។ នៅពេលចុងក្រោយបំផុត គេចារលើក្រដាសផ្នត់ដែលហៅថា “ ក្រាំង” ។ ប៉ុន្តែឯកសារដូចបានរៀបរាប់នេះរក្សាទុកមិនបានយូរ ។ វាតែងតម្រូវឱ្យគេចម្លងសារជាថ្មីក្នុងរវាងពី ៥០ ទៅ ៨០ ឆ្នាំម្ដង ។
នៅពេលគេចម្លងឡើងវិញនេះហើយដែលនាំឱ្យមានកំហុសភ្លាំងភ្លាត់ដោយចេតនា ឬអចេតនា ព្រមទាំងនាំដល់ការប្រាស់ចាកន័យដើម ឬ ខុសតួលេខគ្នា ។
អក្សរដែលគេយកមកប្រើប្រាស់សម្រាប់សរសេរអត្ថបទដំបូងឡើយចម្លងតាមតួអក្សរព្រាហ្មី ដើម្បីកត់ត្រាភាសាសំស្ក្រឹត ដែលជាភាសាពិសិដ្ឋសម្រាប់ជំនឿ ការគោរពបូជាចំពោះសាសនា និងព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលជាភាសាអ្នកស្រុក និងភាសាបាលីដែលគេនិយមប្រើប្រាស់បន្តិចបន្តួចណាស់នៅសម័យមុនអង្គរ និងចុងសម័យអង្គរសម្រាប់ការគោរពបូជាចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ហីនយាន( ថេរវាទ )។ ជាងនេះទៀតមានសិលាចារឹកខ្លះសម័យអង្គរត្រូវបានគេចារតាមអក្ខរវិធី ២ បែបគឺប្រើ អក្សរទេវនាគរី និង អក្សរកម្ពុជា ផង ។
គេកត់សម្គាល់ឃើញវត្តមានសិលាចារឹកដំបូងគេ គឺជាភាសាសំស្ក្រឹត ប្រហែលចារឹកនៅដើមសតវត្សទី ៣នៃគ្រិស្តរាជ នៅភូមិ វ៉ូកាញ់ ខេត្តញ៉ាត្រាង ( ញ៉ាចាង ) របស់វៀតណាមសព្វថ្ងៃ ។
១.២. ស្លឹករឹត-ក្រាំង
- ស្លឹករឹត ៖ ជាសន្លឹកសាស្តាផលិតពីស្លឹកទ្រាំងយកមកកែច្នៃតាមវិធីផ្សេងៗ ។ ស្លឹករឹតដែលចាររួចត្រូវបានយកមកចងក្រងជាសាស្ត្រាក្បួនខ្នាតផ្សេងៗទាក់ទងទៅនឹងអត្ថបទធម៌អាថ៌របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ច្បាប់ទូន្មាន របាក្សត្រ ទាក់ទងទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ ក្បួនទស្សន៍ទាយ ក្បួនព្យាបាលជំងឺ និងក្បួនវេទមន្តផ្សេងៗ… ។ សាស្ត្រាស្លឹករឹតកើតឡើងក្រោយសម័យអង្គររហូតដល់សម័យជឿនលឿនមានរោងពុម្ភសម្រាប់បោះពុម្ភសៀវភៅជំនួសវិញ ។
- ក្រាំង ៖ សៀវភៅធ្វើដោយក្រដាសស្នាយ ឬ ក្រដាសមនជាដើម បត់ជាជាន់ៗ ជារបៀបត្រឹមស្មើ បើកបានសម្រាប់សរសេរកត់ត្រាអ្វីទាំងពួង ។
១.៣. សាស្ត្រា ឬ សាត្រា
សាស្ត្រា ឬ សាត្រា គឺជា គម្ពីរ ឬ ក្បួនច្បាប់ដែលគេចារលើស្លឹករឹត ។
សាស្ត្រាមាន
- សាស្ត្រាទេសន៍
- សាស្ត្រាល្បែង
- សាស្ត្រាក្បួន
- សាស្ត្រាច្បាប់
ក. សាស្ត្រាទេសន៍ ៖
សាស្ត្រាទេសន៍ ជាសាស្ត្រាដែលមានចែងអំពីការអប់រំប្រដៅទាក់ទងទៅនឹងសាសនា ហើយគេយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្ដែងធម៌ទេសនា ។
សាស្ត្រាទេសន៍ ជាសេចក្ដីមួយបែបនៅក្នុងពាក្យរាយដែរ ប៉ុន្តែមិនមែនជាពាក្យរាយធម្មតាទេ ជាពាក្យរាយដែលលាយឡំ ជួនរណ្តំគ្នា រដឹកគ្នា ។ សាស្ត្រាទេសន៍មានច្រើនច្បាប់៖ សាស្ត្រាអានិសង្ស អានិសង្សចម្លងបុណ្យ អានិសង្សខ្មោច -ល- រហូតដល់សាស្រ្តាទេសន៍ធំៗដូចជា ទសជាតក៍ជាដើម។ អ្នកនិពន្ធសាស្ត្រាទេសន៍ សុទ្ធតែជាអ្នកមានស្នាដៃប្រសើរ ពាក្យពេចន៍ខ្ពស់ ពាក្យរាយជួនរណ្តំគ្នា មើលទៅមិនអាក់ ពីរោះស្ដាប់គួរឲ្យចង់មើល៖
ឧទាហរណ៍ ៖
ព្រហ្មេ ម្នាលព្រាហ្មណ៍អើយ ! ឬព្រៃខេត្តខេមហេមពាន្ត សឹងដ៏ជាសំណាក់នៃបក្សីបក្សាតែងអាស្រ័យនៅសព្វវេលា ហើរនាវេហាស៍យាសយំ ចុះមកទុំដោយលង្វែក មែកសាខាខ្ញៀវខ្ញារដោយភាសាឮសូរល្វេងល្វើយ ឯបក្សីទាំងឡាយនោះគឺក្រួច ក្រៀល ចង្កៀលខ្យង ត្រយងយំថ្ងូរ តុកទ្រូហ៊ូ ហ៊ូ… ។
ខ. សាស្ត្រាល្បែង ៖
សាស្ត្រាល្បែង ជាសាស្ត្រាដែលជាអត្ថបទរឿងរ៉ាវទាំងឡាយណាសម្រាប់អានកម្សាន្ត បំពេអារម្មណ៍ឱ្យរីករាយ ។
ឧទាហរណ៍ ៖ សាស្រ្តារឿងក្រុងសុភមិត្រ , សាស្ត្រារឿងហង្សយន្ត , សាស្ត្រាសុបិន , វិមានច័ន្ទ , សង្ខ័សិល្ប៍ជ័យ , សព្វសិទ្ធិ -ល-។
សាស្ត្រាល្បែងទាំងនេះតែងជាបទកំណាព្យដូចជាបទកាកគតិ ព្រហ្មគីតិ ភុជង្គលីលា ពំនោល …។
គ. សាស្ត្រាក្បួន ៖
សាស្ត្រាក្បួន ជាសាស្ត្រាដែលជាកម្រងក្បួនខ្នាតមាន ក្បួនទាយ មន្តអាគម ក្បួនឱសថ និង ចំណេះវិជ្ជាផ្សេងៗទៀត ។
ឃ. សាស្ត្រាច្បាប់ ៖
សាស្ត្រាច្បាប់ ជាសាត្រាដែលជាកម្រងសីលធម៌នានាសម្រាប់ប្រៀនប្រដៅមនុស្សឱ្យសាងអំពើល្អ និងយល់ត្រូវ ។ ឧទាហរណ៍ ៖ សាស្ត្រាច្បាប់កេរកាល , សាស្ត្រាច្បាប់ប្រុស , ច្បាប់ស្រី … ។
២. អក្សរសិល្ប៍ទំនើប ៖
អក្សរសិល្ប៍ទំនើប គឺជាបញ្ញត្តិដែលប្រទេសជាច្រើនលើសកលលោកបានប្រើប្រាស់ ។ បញ្ញត្តិនេះជាប់ទាក់ទងនឹងសង្គមទំនើប ។ សង្គមទំនើបជាសមិទ្ធផលនៃការរីកចម្រើនផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្ររបស់មនុស្សជាតិ ។ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរទំនើបជាអក្សរសិល្ប៍ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសង្គមមនុស្ស បញ្ហាជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្សសុទ្ធសាធ ។
នៅប្រទេសកម្ពុជាយើង ការសិក្សាអំពីអក្សរសិល្ប៍ទំនើប ទើបតែចាប់ផ្ដើមតាមលក្ខណៈទំនើបនៅក្រោយពេលដែលបារាំងចូលស្រុកខ្មែរ ហើយស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ដែលមានលក្ខណៈទំនើបពេញលេញ បានប្រសូត្រចេញនូវពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី ២០ តាមរយៈស្នាដៃរឿង “ សូផាត” ( គ.ស ១៩៣៨ ) របស់លោក រឹម គីន និងស្នាដៃរឿង “ ទឹកទន្លេសាប” ( គ.ស ១៩៤១ ) របស់លោក គឹម ហាក់ ។
អក្សរសិល្ប៍ទំនើបចែកជា ៥ ប្រភេទ គឺ
- សន្ទស្សន៍អក្សរសិល្ប៍
- ប្រលោកអក្សរសិល្ប៍
- ទិដ្ឋិអក្សរសិល្ប៍
- នាកដអក្សរសិល្ប៍
- ឧបទេសអក្សរសិល្ប៍
ក. សន្ទស្សន៍អក្សរសិល្ប៍ ៖
សន្ទស្សន៍អក្សរសិល្ប៍គឺស្នាដៃសរសេរសម្រាប់ប្រាប់ បង្ហាញរៀបរាប់ដូចជា៖
- ពណ៌នាកថា ៖ រៀបរាប់ពីមនុស្ស សត្វ វត្ថុ -ល- ។
- វណ្ណនាកថា ៖ រៀបរាប់អំពីការធ្វើបុណ្យ ការធ្វើដំណើរអំពីខ្យល់ព្យុះ ភ្លើងឆេះផ្ទះ -ល- ។
- និទានកថា ៖ រៀបរាប់អំពីអនុស្សាវរីយ៍ ការផ្សងព្រេង ការប្រយុទ្ធ -ល- ។
- សារកថា ៖ ជាអត្ថបទមានលក្ខណៈជាសំបុត្រឆ្លើយឆ្លងក្នុងគ្រួសារ រវាងមិត្តភក្តិ ក្នុងបំណង លាតត្រដាងបញ្ហាអ្វីមួយ ។
ខ.ប្រលោមអក្សរសិល្ប៍ ៖
ប្រលោមអក្សរសិល្ប៍ គឺជាស្នាដៃដែលតែងអំពីវិបត្តិ ទំនាស់ របស់មនុស្ស ដោយប្រើវិធីប្រលោមធ្វើអោយអណ្តែតអណ្តូងភ័យស្លុត ញាប់ញ័រ រំភើបខុសពីធម្មតា ដូចជា ៖
- ព្រេងកថា ៖ អ្នកនិពន្ធប្រឌិតចងក្រងដោយយករឿងរ៉ាវផ្សេងៗដូចជា រឿងឈ្លោះប្រកែកគ្នា រឿងប្រចណ្ឌណែន -ល-មកលើកជាសេចក្តីតំណាលទូន្មានប្រាប់អនុជន ។
- វីរកថា ៖ ជារឿងមួយបែបដែលបង្ហាញតួឯកជាវីរជនដែលមានចិត្តតស៊ូអង់អាចក្លាហាន ។ ឧទាហរណ៍រឿង រាមកេរ្តិ៍…។
- នវកថា ៖ គេច្រើនតែងរឿង ដែលមាននៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ថ្មីៗ ក្នុងជីវភាពសង្គមនាពេល បច្ចុប្បន្ន ។ ឧទាហរណ៍ ៖ បញ្ហាកសាងជិវីត សាមគ្គីភាព -ល- ។
គ. នាដកអក្សរសិល្ប៍ ៖
នាដកអក្សរសិល្ប៍គឺស្នាដៃដែលតែងសម្រាប់យកទៅលេងល្ខោនដូចជា៖
- នាដ្យកថា ៖ ជាអត្ថបទល្ខោនដែលលើកយករឿងវិបត្តិទំនាស់របស់មនុស្សក្នុងសង្គមមនុស្ស នាសម័យណាមួយ មកធ្វើជាប្រធានរឿង ។
- ហាសកថា ៖ ជាអត្ថបទរឿងល្ខោនដែលមានសកម្មភាព និងដំណើររីករាយសប្បាយដោយ កំប្លុកកំប្លែង ធ្វើអោយសើច ។
- ទារុណកថា ៖ ជារឿងល្ខោន ដែលមានសកម្មភាពដំណើររឿងវឹកវរ កំសត់ធ្វើអោយអ្នកអាន អ្នកទស្សនាញាប់ញ័ររន្ធត់ចិត្ត អាណិតអាសូរតួអង្គខ្សោយ ដែលត្រូវតួអង្គខ្លាំងធ្វើបាប ។
ឃ. ឧបទេសអក្សរសិល្ប៍
ឧបទេសអក្សរសិល្ប៍ ជាអត្ថបទបែបច្បាប់ទូន្មានសម្រាប់ អប់រំប្រដៅណែនាំដូចជា ៖
- សុភាសិតកថា ៖ ជាកម្រងពាក្យពេចន៍ ចងក្រងឡើងសម្រាប់និយាយអប់រំ ក្រើនរំលឹក ចំពោះប្រជាជន ដោយប្រើវិធីធ្វើអោយចេះពិចារណាត្រិះរិះគិត … ។
ឧ. “ ចេះពីរៀន មានពីរក” … ។
“ លួចគេវាគ្រាន់ ម្ចាស់គេទាន់វាក្រែល”…។
- ទូន្មានកថា ៖ ជាច្បាប់អប់រំ ណែនាំប្រជាជនអោយដើរក្នុងផ្លូវល្អ ផ្លូវត្រូវ ។
ឧ. ច្បាប់ក្រម ។
- ល្បើកកថា ៖ អ្នកនិពន្ធច្រើនយកតួអង្គសត្វ រុក្ខជាតិមកដើរតួតំណាងមនុស្ស ។
ឧ. រៃ និងស្រមោច , កូនចៀមនិងឆ្កែចចក…។
- សុន្ទរកថា ៖ ជាអត្ថបទសម្រាប់ថ្លែងក្នុងពិធីអ្វីមួយដូចជា ពិធីសម្ពោធ ពិធីបញ្ចប់ការងារ សន្និបាត -ល- ។
ង. ទិដ្ឋិអក្សរសិល្ប៍
ទិដ្ឋអក្សរសិល្ប៍ គឺជាស្នាដៃបែបអត្ថាធិប្បាយ ឬ ការបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកនិពន្ធ អ្នកសិក្សារិះគន់អក្សរសិល្ប៍ដូចជា ៖
- អត្ថាធិប្បាយកថា ៖ គឺអត្ថាធិប្បាយអំពីពាក្យសុភាសិតនានា អំពីគំនិតផ្សេងៗរបស់អ្នកប្រាជ្ញ អ្នកនិពន្ធ -ល- ។
- សិក្សាកថា ៖ ជាអត្ថបទដែលយើងលើកយកជីវប្រវត្តិស្នាដៃនានា និងគោលគំនិតរបស់ អ្នកនិពន្ធ កវី ទស្សនវិទូ ក្នុងសម័យណាមួយមកសិក្សា ។
- អក្សរសិល្ប៍កថា ៖ គឺជាអត្ថបទដកស្រង់ចេញអំពីរឿងដែលជាស្នាដៃរបស់អ្នកនិពន្ធនា សម័យណាមួយ ។ ជួនកាលអក្សរសិល្ប៍កថាមានសភាពជាអត្ថបទតាក់តែងខ្លីល្មម អំពីបញ្ហ អ្វីមួយសម្រាប់ធ្វើជា អត្ថបទអំណាន ឬ ធ្វើជាអត្ថបទសរសេរតាមអានជាដើម ។
No comments:
Post a Comment